Մարտի 15-ը Սպառողների իրավունքների պաշտպանության միջազգային օրն է

Ամեն տարի, մարտի 15-ին, աշխարհը նշում է Սպառողների իրավունքների պաշտպանության միջազգային օրը` մեկ անգամ էլ փաստելով, որ ամեն ինչ արվում է վերջիններիս իրավունքները հուսալիորեն պաշտպանելու համար: Օրվա ընտրությունը պայմանավորված է ԱՄՆ նախագահ Ջոն Քենեդիի` 1961 թ. մարտի 15-ին Կոնգրեսում հնչեցրած պատմական ճառով, որում սահմանվել են բոլոր քաղաքացիների, այսինքն` սպառողների իրավունքները, որոնք են.

• անվտանգության իրավունքը,
• տեղեկատվություն ստանալու իրավունքը,
• ընտրության իրավունքը,
• լսված լինելու իրավունքը:

Ավելի ուշ Սպառողների միջազգային կազմակերպությունը (Consumer International - CI) այս չորս իրավունքներին ավելացրեց ևս չորսը.

• հիմնական կարիքները բավարարելու իրավունքը,
• վնասների փոխհատուցման իրավունքը,
• սպառողական կրթության իրավունքը,
• առողջ միջավայրի իրավունքը:

Այս իրավունքները կարգավորում են սպառողների և արտադրողների, սպասարկում ու ծառայություն իրականացնողների միջև ծագած հարցերը, վերականգնում կյանքի անվտանգությանն ու առողջության պահպանմանը միտված, սակայն ոտնահարված իրավունքները: Սպառողների իրավունքների հստակ սահմանումը հնարավորություն է տալիս ճիշտ կողմնորոշվելու ծագած խնդիրների լուծման ճանապարհին: Նաև մեծացնում է ցանկությունն ու վճռականությունը թույլ չտալու ոտնահարել սեփական իրավունքները:

Սպառողների միջազգային ասոցիացիան անկախ, ոչ քաղաքական կազմակերպություն է, որը շահույթ չի հետապնդում և ունի ավելի քան 220 անդամ կազմակերպություն 115 երկրներում: Սպառողների միջազգային ասոցիացիան իրականացնում է սպառողների շահերի պաշտպանություն ամբողջ աշխարհում: Նա ներկայացնում է սպառողների շահերը ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ում, ՄԱԿ-ի կառույցներում, Եվրախորհրդում, Եվրամիությունում, նաև մի շարք միջազգային կազմակերպություններում, իր անդամներին ցուցաբերում է օգնություն` կապված մասնագիտական կրթության, տեղեկատվության տրամադրման և ընդհանրապես սպառողների իրավունքների և շահերի պաշտպանության հետ: Սպառողների ազգային ասոցիացիան միջազգային այս կառույցին անդամակցում է 1998 թվականից և նպաստում է մեր երկրում սպառողական շարժման առաջընթացին:

Այսօր արտադրողների, իրացնողների ու սպասարկողների մեծ մասն արդեն հաշվի է նստում իրազեկ, իր իրավունքներն իմացող սպառողների արդարացի պահանջի հետ, ու գործը հիմնականում դատարան չի հասնում: Այս հարցում մեծ է սպառողների շահերի պաշտպանների դերը, մասնավորապես` Սպառողների ազգային ասոցիացիայի բազմապրոֆիլ մասնագետների ջանքերով դրական լուծում է ստանում Ասոցիացիայի հասցեով ստացված դիմում-բողոքների մեծ մասը, ինչի արդյունքում ունենում ենք իրենց խնդիրների լուծման ընթացքից առավելագույնս գոհ մնացած սպառողներ և նվազագույնի հասնող դեռ չլուծված խնդիրներ: Սակայն հանուն ճշմարտության պետք է ասել, որ երբեմն խնդիրներ ծագում են ոչ թե առևտրի կետի կամ ծառայություն մատուցողի, այլ հենց սպառողի մեղքով: Վերջինս շատ լավ գիտի իր իրավունքները, սակայն թերանում է իր պարտավորությունները կատարելիս: Պատճառը թերևս այն է, որ պատկան մարմինները դեռ չեն կարևորում քաղաքակիրթ սպառողին մանկուց ձևավորելու և նրան սպառողական կրթության հնարավորություն տալու անհրաժեշտությունը:
Մարտի 15-ը, իբրև տոն, նշվել է 1983 թ.-ին, իսկ արդեն 1985-ի ապրիլի 9-ին ՄԱԿ-ի Գլխավոր ասամբլեան ընդունել է սպառողների շահերի պաշտպանության ուղենիշները, ինչին հաջորդել են սրանց միջազգային ճանաչումն ու լեգիտիմությունը:

Ավանդույթ է դարձել, որ այս տոնն ամեն տարի ունենում է իր կարգախոսը` առաջադրված Սպառողների միջազգային կազմակերպության կողմից: Այս տարի ուշադրության կենտրոնում առողջ սննդակարգն է: Ավելորդ քաշ, արյան բարձր ճնշում, գլյուկոզայի և խոլեստերինի բարձր մակարդակ. ահա մի քանիսն այն հիվանդություններից, որոնց հիմքում անառողջ սնունդն է: Աշխարհն այսօր գիտակցում է, որ սպառողն իրավունք ունի ոչ միայն սնվելու, այլև առողջ սնվելու: Սա նշանակում է, որ սպառողին անպայմանորեն հասանելի պիտի լինի նման սնունդը:
Ավելորդ քաշով և ճարպակալմամբ տառապողների թիվը շարունակում է աճել, և մինչ օրս ոչ մի պետություն չի կարողացել կասեցնել այդ աճը: Համաշխարհային ՀՆԱ-ի վրա ճարպակալման ազդեցությունը համարժեք է պատերազմի, ահաբեկչության և զինված գործողության արժեքին: Սա խնդիր է, որ ազդում է և զարգացած, և զարգացող երկրների բնակչության վրա: Այս խնդրի առաջացման պատճառներից է նաև տեղեկատվության պակասը, որն առողջ սննդակարգ ընտրելը դարձնում է ավելի ու ավելի դժվար:
Սպառողների միջազգային օրվա կապակցությամբ սպառողների շահերի պաշտպանները կոչ են անում ԱՀԿ-ին ընդունելու միջազգային կոնվենցիա` կապված անառողջ սննդակարգի հետ, ինչը կարելի է իրագործել` օգտագործելով նույն մեխանիզմները, ինչ Ծխախոտի վերահսկողության կոնվենցիայի դեպքում, երբ անկասկած հնարավոր եղավ նվազեցնել ծխախոտի հետևանքով մահերը և հիվանդությունները:

Մի շարք երկրներում այս օրն իսկապես տոն է, որը ոչ միայն շնորհավորանքներով է ուղեկցվում, այլև ողջ օրվա ընթացքում ծառայությունը մատուցվում և առևտուրն իրականացվում է զգալի զեղչերով, սպառողներին տրվում են նվերներ` մշտապես կարևորելով նրա դերը ցանկացած բիզնեսի զարգացման մեջ:
Մեր ցանկությունն է, որ երբևէ մեր երկրում ևս այս օրն ընկալվի իբրև լիարժեք տոն, ինչին երկար տարիներ միտված է Սպառողների ազգային ասոցիացիայի և Հայաստանի սպառողների ազգային ակադեմիա ԻԱՄ գործունեությունը:

Մարտի 15-ը սպառողների իրավունքների պաշտպանության միջազգային օրն է

Աշխարհի առաջադեմ մարդկությանն այս օրը սպառողական խնդիրները վեր հանելու և դրանց լուծման ճանապարհներ առաջարկելու հնարավորություն է ընձեռվում: Միջազգային սպառողական շարժմանն ինտեգրվելը սպառողական խնդիրների լուծմանն նոր ու քաղաքակիրթ ուղիներ է նախանշում:
Սպառողների ազգային ասոցիացիան և Հայաստանի սպառողների ազգային ակադեմիան 2011 թվականի մարտի 15-ին, միանալով Սպառողների միջազգային ասոցիացիայի կոչին` «Սպառողները արդարացի ֆինանսական ծառայությունների կողմնակից», հորդորում են Հայաստանի իշխանություններին հետամուտ լինել համաշխարհային ֆինանսական ճգնաժամի հետևանքով ոլորտում արմատավորվող խնդիրների լուծմանը:

Հայաստանում սպռողական շարժման հիմնադիրները մարտի 15-ը` Սպառողների իրավունքների պաշտպանության միջազգային օրը, նշում են մեր երկրում սպառողական շարժման հիմնադրման 20-ամյակի շրջանակում: Տարին հոբելյանական է և սպառողների իրավունքների պաշտպանությանն ուղղված գործունեության նոր փուլ է նախանշում: Շնորհավորելով Սպառողների իրավունքների պաշտպանության միջազգային օրվա կապակցությամբ, հայ սպռողներին մաղթում ենք սպառողական գիտակցությամբ զինվելու կամք և առողջություն:

Թույլ մի՛ տվեք ոտնահարել Ձեր իրավունքները, որոնք ամրագրված են «Սպառողների իրավունքների պաշտպանության մասին» ՀՀ օրնեքով:

26 January 2022, Wednesday | 492